Kortyzol: rola, regulacja i związek z dietą
Kortyzol jest hormonem steroidowym wydzielanym przez nadnercza, odgrywającym kluczową rolę w regulacji różnych procesów fizjologicznych. Jest znany głównie ze swojej roli w reakcji na stres, ale ma również istotne związki z dietą i metabolizmem. W niniejszym artykule omówimy funkcje kortyzolu, jego regulację oraz wpływ diety na jego poziom i działanie.
Kortyzol jest kluczowym hormonem steroidowym należącym do grupy glukokortykoidów. Jego główną funkcją jest regulacja metabolizmu glukozy, tłuszczów i białek. Kortyzol podnosi poziom glukozy we krwi poprzez stymulację glikogenolizy i glukoneogenezy w wątrobie, co zapewnia organizmowi źródło energii w sytuacjach stresowych. Ponadto kortyzol wpływa na reakcje zapalne, układ immunologiczny i reakcje na stres.
Wydział kortyzolu jest ściśle regulowany przez osiowy układ hormonalny, zwłaszcza przez osi podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPTA). Hormon uwalniający kortykotropinę (CRH) produkowany przez podwzgórze stymuluje przysadkę mózgową do wydzielania kortykotropiny (ACTH), która z kolei pobudza nadnercza do produkcji kortyzolu. Poziom kortyzolu w organizmie oscyluje w ciągu dnia, osiągając szczyt rano i opadając wieczorem.
Dieta może mieć istotny wpływ na poziom i funkcjonowanie kortyzolu. Niektóre czynniki dietetyczne mogą wpływać na zdolność organizmu do regulacji wydzielania kortyzolu w odpowiedzi na stres. Przykładowo:
-
Zrównoważona dieta: Dieta bogata w składniki odżywcze, w tym węglowodany złożone, białko wysokiej jakości i zdrowe tłuszcze, może pomóc w utrzymaniu stabilnego poziomu kortyzolu i poprawie reakcji na stres.
-
Unikanie nadmiernego spożycia kofeiny: Nadmierne spożycie kofeiny może zwiększać poziom kortyzolu, co może prowadzić do przewlekłego stanu podwyższonego poziomu hormonu.
-
Regularne posiłki: Spożywanie regularnych posiłków może pomóc w utrzymaniu stabilnego poziomu glukozy we krwi, co może wpłynąć na zdolność organizmu do właściwej regulacji kortyzolu.
-
Dieta bogata w składniki antyoksydacyjne: Spożywanie dużych ilości owoców i warzyw bogatych w przeciwutleniacze może pomóc w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym, który może wpływać na wydzielanie kortyzolu.
Badanie Poziomu Kortyzolu
Najczęstsze metody badania poziomu kortyzolu to:
-
Badanie krwi: Pomiar poziomu kortyzolu we krwi pobranej z żyły może dostarczyć informacji o jego stężeniu w organizmie w danym momencie. Wykonuje się to zazwyczaj rano, gdyż kortyzol osiąga szczytowe stężenie właśnie w tym czasie.
-
Testy ślinowe: Badanie kortyzolu w ślinie jest prostą i nieinwazyjną metodą, która może być wykonywana w domu. Pobranie próbki śliny rano, po południu i wieczorem pozwala na monitorowanie cyklu dobowego wydzielania kortyzolu.
-
Testy moczu: Badanie poziomu kortyzolu w moczu może być również użyteczne do oceny średniego poziomu hormonu przez okres kilku godzin lub dni.
-
Testy stymulacyjne: W niektórych przypadkach lekarze mogą zlecić testy stymulacyjne, które polegają na podaniu substancji stymulującej wydzielanie kortyzolu (np. syntetycznego ACTH) w celu oceny reakcji nadnerczy.
Badanie poziomu kortyzolu może dostarczyć cennych informacji diagnostycznych i może być pomocne w zrozumieniu, jak dieta i inne czynniki wpływają na jego poziom w organizmie. Zawsze należy skonsultować się z lekarzem w celu interpretacji wyników i ustalenia dalszego postępowania w przypadku nieprawidłowych wyników badań.
Kortyzol odgrywa kluczową rolę w reakcji organizmu na stres oraz w regulacji metabolizmu. Dieta odgrywa istotną rolę w regulacji poziomu kortyzolu poprzez wpływ na stabilność glikemii i inne czynniki metaboliczne. Zrównoważona dieta, unikanie nadmiaru kofeiny oraz spożywanie posiłków o regularnych porach mogą pomóc w utrzymaniu zdrowego poziomu kortyzolu i poprawie ogólnego zdrowia metabolicznego.
~Sandra Brudnik - dietetyk hotelu Alhambra
Dietetyką oraz gotowaniem pasjonuje się od wielu lat, cały czas rozwijam się w tym kierunku. Ukończyłam studia z dietetyki klinicznej oraz uczestniczyłam i dalej uczestniczę w wielu szkoleniach. Od 2020 roku pełnię funkcję dietetyka w Hotelu Alhambra i pracuję z dietami, które dla Państwa przygotowujemy. Parę lat temu sceptycznie podchodziłam do diety Dr Dąbrowskiej, jednak przekonałam się na własnej skórze jakie ma działanie i pomagam naszym gościom podczas Postu Dr Dabrowskiej.